Kartka z kalendarza

1831 – wobec ataków przeważających sił rosyjskich, skapitulowała broniąca się od lipca załoga Zamościa - ostatni bastion Powstania Listopadowego.

1915 – Legiony Polskiego stoczyły dziesięciodniową bitwę pod Kuklami.

1921 – miała miejsce pielgrzymka Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego na Jasną Górę w intencji dziękczynnej za zwycięstwo nad bolszewikami w 1920 r. Marszałek uczestniczył w Mszy św. w Kaplicy Cudownego Obrazu, zwiedził skarbiec i bibliotekę, a także zjadł posiłek z bp. Władysław Krynickim i z ojcami paulinami.

1947 – obawiając się aresztowania i procesu pokazowego przywódca PSL Stanisław Mikołajczyk, uzyskując pomoc ambasady USA, uciekł z Polski na Zachód.

1963 – w Majdanie Kozic Górnych na Lubelszczyźnie zginął w walce ostatni partyzant podziemia antykomunistycznego Józef Franczak ps. „Lalek”. 

Kartka z kalendarza

1770 – Generalność Barska - najwyższa władza Konfederacji Barskiej ogłosiła detronizację króla Stanisława Augusta Poniatowskiego i stan bezkrólewia.

1914 – z rozkazu Józefa Piłsudskiego została ogłoszona w Warszawie deklaracja ideowa Polskiej Organizacji Wojskowej, która określała, iż głównym celem POW jest zdobycie niepodległości Polski drogą walki zbrojnej. Na czele POW stanął por. Tadeusz Żuliński, bratanek Romana Żulińskiego, członka Rządu Narodowego, straconego razem z Romualdem Trauguttem na stokach Cytadeli Warszawskiej. Członkowie organizacji (początkowo około tysiąca osób) działali najpierw wyłącznie na terenie zaboru rosyjskiego, prowadząc działania wywiadowcze i dywersyjne na tyłach armii rosyjskiej.

1914 – 1. Pułk Legionów Polskich stoczył trwającą do 26 października 1914 r. bitwę z Rosjanami pod Laskami – Anielinem koło Dęblina. W czasie walk ciężko ranni zostali wykazujący się niezwykłą odwagą dowódcy legionowi: Michał Żymierski, Franciszek Pększyc-Grudziński, Michał Karaszewicz-Tokarzewski, a drobną ranę odniósł także dowodzący pułkiem Józef Piłsudski. Pisał on w rozkazie podsumowującym bitwę: Z dumą patrzyłem na spokój i pewność siebie, z którymi bataliony poszły w ogień. (…) Honor naszego żołnierza został uszanowany nawet przez tych, którzy dotąd z głębokim niedowierzaniem i nieufnością patrzyli na nasze usiłowania. Ponieśliśmy duże ofiary, lecz te sowicie sprawie się opłacą.  

Kartka z kalendarza

1870 – z inicjatywy polskich emigrantów niepodległościowych na czele z Władysławem hr. Platerem otworzono w XIII wiecznym zamku w szwajcarskim Rapperswilu Muzeum Narodowe Polskie, gromadzące eksponaty ważne dla polskiego dziedzictwa narodowego (w tym liczne pamiątki powstańcze i emigracyjne) oraz cenne dzieła sztuki. W 1927 r. główne zbiory Muzeum powróciły do Polski i uległy zniszczeniu w czasie Powstania Warszawskiego. W 1936 r. pod protektoratem polskiego MSZ otworzono w Rapperswilu Muzeum Polski Współczesnej, popularyzujące sztukę polską i dorobek odrodzonej Rzeczypospolitej. Po 1945 r. kontrolę nad Muzeum przejął rząd PRL. Władze szwajcarskie, widząc, iż komuniści czynią z Muzeum ośrodek propagandy, wymówiły w 1951 r. dzierżawę zamku. W 1975 r. działalność Muzeum Polskiego wznowiono w formule niezależnej od władz PRL (okno wolnej Polski na wolnej ziemi Helwetów).

1956 – wybuchło antykomunistyczne powstanie na Węgrzech, krwawo stłumione przez oddziały interwencyjne Związku Sowieckiego. W walkach z Armią Czerwoną zginęło blisko 20 tysięcy węgierskich patriotów. W Polsce organizowano pomoc dla powstańców węgierskich: uruchomiono kilkaset punktów honorowego krwiodawstwa, organizowano zbiórki leków i darów. 

Kartka z kalendarza

1795 –  Rosja, Prusy i Austria dokonały trzeciego rozbioru Polski. W zawartym dwa lata później w Petersburgu traktacie mocarstwa nazwały ten akt wieczystym usunięciem Polski z mapy Europy.

1929 – na giełdzie nowojorskiej miał miejsce krach (tzw. „Czarny Czwartek”), który zapoczątkował trwający prawie pięć lat wielki kryzys ekonomiczny na świecie. 

Kartka z kalendarza

1918 – Rada Regencyjna Królestwa Polskiego ustanowiła urząd Szefa Sztabu Wojsk Polskich (przemianowany w 1928 r. na Sztab Główny, a następnie w 1945 r. Sztab Generalny Wojska Polskiego), powołując na tę funkcję gen. Tadeusza Rozwadowskiego.

1921 – w Belwederze miał miejsce ślub Józefa Piłsudskiego i Aleksandry Szczerbińskiej. Ślubu udzielił kapelan Naczelnika Państwa ks. prałat Marian Tokarzewski, a świadkami byli płk Bolesław Wieniawa-Długoszowski i płk dr Eugeniusz Piestrzyński. 

1924 – do warszawskiej Katedry Św. Jana sprowadzono ze Szwajcarii prochy Henryka Sienkiewicza, zmarłego w 1916 r., jednego z najwybitniejszych polskich pisarzy, laureata Literackiej Nagrody Nobla za powieść Quo Vadis. 

1926 – na zamku książąt Radziwiłłów w Nieświeżu, Marszałek Józef Piłsudski odznaczył pośmiertnie Orderem Wojennym Virtuti Militari swego adiutanta mjr. Stanisława Radziwiłła, poległego w wojnie polsko-bolszewickiej. Marszałek został podjęty obiadem przez Albrechta Radziwiłła i spotkał się z przedstawicielami rodów książęcych i ziemiańskich. Wygłaszając toast, Marszałek, nawiązując do swej dawnej działalności rewolucyjnej, miał powiedział z humorem: To nie sztuka zabić kruka, ani sowę trafić w głowę, ale sztuka całkiem świeżą, trafić z Bezdan do Nieświeża. 

Kartka z kalendarza

1926 – w Krakowie zmarł ostatni członek Rządu Narodowego z okresu Powstania Styczniowego Marian Dubiecki.

1927 – do Warszawy przybyła z Muzeum Narodowego Polskiego w Rapperswilu urna z sercem gen. Tadeusza Kościuszki oraz bezcenne zbiory kolekcjonowane przez polskich emigrantów (blisko 3 tys. dzieł sztuki, 2 tys. pamiątek historycznych, 20 tys. sztychów, 9 tys. medali i monet, 92 tys. książek i 27 tys. manuskryptów). Zbiory te uległy w znacznej mierze zniszczeniu w czasie Powstania Warszawskiego. 

Kartka z kalendarza

1924 – na zaproszenie profesorów Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie, Marszałek Józef Piłsudski rozpoczął cykl wykładów historycznych poświęconych Powstaniu Styczniowemu pt. Wpływ Wschodu i Zachodu w epoce 1863 roku. Z uwagi na ogromne zainteresowanie, wykłady (27-29 października) wygłoszone były w największej sali w Wilnie – Teatrze na Pohulance.

1930 – w Gdyni powołano Ligę Morską i Kolonialną, która podniosła postulat posiadania przez Polskę kolonii na Madagaskarze i Liberii.