W Warszawie przy ul. Krakowskie Przedmieście otwarto 3 sierpnia 2020 r. plenerową wystawę dedykowaną Państwowemu Korpusowi Bezpieczeństwa – polskiej konspiracyjnej formacji policyjnej działającej na obszarze Generalnego Gubernatorstwa w latach II wojny światowej. W wernisażu udział wziął Szef UdSKiOR Jan Józef Kasprzyk.

Ekspozycja przed Pałacem Staszica prezentuje nieznaną historię polskiej podziemnej policji. Jej celem jest ukazanie m.in. heroicznej walki o niepodległość kraju funkcjonariuszy Policji Państwowej II Rzeczypospolitej, którzy w latach 1940-1944 pełnili służbę w PKB. Jego struktury ujawnione zostały w czasie Powstania Warszawskiego celem zapewnienia bezpieczeństwa i ładu publicznego. W okresie powojennym wielu funkcjonariuszy PKB było represjonowanych, a niejednokrotnie skazywanych na karę śmierci.

Wśród prezentowanych na planszach wystawowych materiałów znalazły się m.in. dokumenty ukazujące działania Państwowego Korpusu Bezpieczeństwa w czasie okupacji niemieckiej, w tym wykazy funkcjonariuszy pełniących służbę w PKB oraz dokumenty dotyczące spraw, którymi się zajmowano (likwidacja zdrajców, szmalcowników, osób zagrażających bezpieczeństwu Delegatury Rządu na Kraj itp.). Na wystawie można zobaczyć ponadto archiwalne zdjęcia funkcjonariuszy PKB, którzy wzięli udział w Powstaniu Warszawskim.

– W przestrzeni publicznej stolicy, w 76. rocznicę wybuchu Powstania Warszawskiego, otwieramy wystawę dedykowaną Państwowemu Korpusowi Bezpieczeństwa – tej formacji, która strzegła porządku i ładu w ramach Polskiego Państwa Podziemnego. Historia tej formacji przez wiele lat była skazana na niepamięć albo wręcz przekłamanie. Służyło to przede wszystkim doraźnym celom politycznym w okresie zniewolenia komunistycznego. Jednak również współcześnie zdarzają sie głosy, które próbują wypaczyć polską historię i przekazać mylny obraz zaangażowania polskich policjantów w walkę z niemieckim okupantem – zauważył Szef Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych Jan Józef Kasprzyk.

– Mam nadzieję, że tą wystawą, powstałą staraniem Pana nadkom. Krzysztofa Musielaka oraz dzięki zaangażowaniu Archiwum Akt Nowych i Komendy Głównej Policji, przypomnimy nieznane karty polskiej historii, na których tożsamość chce budować i wznosić dzisiejsza Polska Policja. Bez pamięci i odwołań do przeszłości trudno kształtować współczesność, a obecne oblicze Polskiej Policji, w wymiarze symbolicznym, odwołuje się również do doświadczeń i tradycji Państwowego Korpusu Bezpieczeństwa – powiedział minister Kasprzyk.

W wernisażu wystawy udział wzięli – oprócz Szefa UdSKiOR – Zastępca Komendanta Głównego Policji nadinsp. Tomasz Szymański oraz Dyrektor Archiwum Akt Nowych dr Tadeusz Krawczak.

Ekspozycja pt. „Państwowy Korpus Bezpieczeństwa – Policja Polskiego Państwa Podziemnego w dokumentach” dostępna jest dla mieszkańców Warszawy do 20 sierpnia br. Następnie zostanie pokazana w większych polskich miastach związanych z funkcjonowaniem podczas II wojny światowej komend PKB. Wystawę przygotowało Biuro Edukacji Historycznej Muzeum Policji we współpracy z Urzędem do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych oraz Archiwum Akt Nowych.

--

Państwowy Korpus Bezpieczeństwa (PKB) – konspiracyjna formacja policyjna Delegatury Rządu na Kraj działająca w latach 1940-1944, utworzona w celu zapewnienia bezpieczeństwa w planowanym powstaniu powszechnym. Została powołana jako zalążek przyszłej służby policyjnej podczas powstania i w okresie powojennym. Organizację PKB, który był oficjalnym organem bezpieczeństwa i ochrony porządku podziemnej administracji, rozpoczęto jesienią 1941 r.

Polskiemu Państwu Podziemnemu zależało na tym, aby pomimo wojny i wszechobecnego terroru okupacyjnych władz pokazać umęczonemu społeczeństwu, że nadal można liczyć na elementarne bezpieczeństwo i sprawiedliwość. Nowo powstała formacja miała więc przede wszystkim zwalczać przestępstwa kryminalne. Jednak największe zadanie PKB czekało w momencie wycofywania się oddziałów niemieckich. Podczas Akcji „Burza” PKB miał zabezpieczać m.in. wszelkie mienie i obywateli przed aktami bezprawia, kradzieży, samosądów oraz reagować na takie działania ze strony Armii Czerwonej.

Państwowy Korpus Bezpieczeństwa działał głównie w Generalnym Gubernatorstwie. W strukturze organizacyjnej w terenie utworzono komendy wojewódzkie, obwodowe, powiatowe i rejonowe, a w większych miastach zakonspirowane komisariaty. Każda komenda wojewódzka miała za zadanie zorganizować oddział odwodowy w sile kompanii, a powiatowa w sile drużyny.

Do jesieni 1942 r. trwało tworzenie konspiracyjnych struktur PKB. Pozostawał on wówczas formacją dosyć nieliczną, kadrową i nieuzbrojoną. Część kadry stanowili funkcjonariusze przedwojennej polskiej Policji Państwowej. Od końca 1942 r. rozpoczął się znaczny wzrost szeregów Państwowego Korpusu Bezpieczeństwa, co było wynikiem decyzji Komendy Głównej AK o przejściu do PKB funkcjonariuszy policji granatowej związanych z konspiracją wojskową oraz żołnierzy Ludowej Straży Bezpieczeństwa. W 1944 r. PKB liczył 463 oficerów i około 11 tysięcy funkcjonariuszy.

Państwowy Korpus Bezpieczeństwa prowadził szkolenia (kilka tys. nowych funkcjonariuszy), wywiad w zakresie spraw kryminalnych i społeczno-politycznych, m.in. gromadził informacje o działalności Polskiej Policji Generalnego Gubernatorstwa, współdziałał z Kierownictwem Walki Podziemnej, organizował konspiracyjną służbę śledczą, zwalczał bandytyzm.

Pełne ujawnienie się struktur PKB nastąpiło jedynie w momencie wybuchu Powstania Warszawskiego, kiedy przejęto na wyzwolonych obszarach miasta komisariaty granatowej policji. Główny Inspektorat Państwowego Korpusu Bezpieczeństwa został rozwiązany po upadku Powstania, a jego członków zwolniono z przysięgi. Dotychczasowy Główny Inspektor Stanisław Tabisz pozostał w strukturze Delegatury Rządu i utrzymywał kontakt ze strukturami terenowymi PKB. Ich rozwiązanie nastąpiło z chwilą zajęcia terenów przez Armię Czerwoną i przekazania władzy przedstawicielom Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego.