W środę w Pałacu Prezydenckim – w 75. rocznicę powstania Rady Pomocy Żydom „Żegota” – odbyły się uroczystości z okazji II Ogólnopolskiego Zjazdu Polaków, którzy w czasie okupacji niemieckiej z narażeniem własnego życia ratowali Żydów. W ramach uroczystości okolicznościowe przemówienia wygłosili prezydent RP Andrzej Duda oraz Szef UDSKiOR Jan Józef Kasprzyk.

Chciałbym, abyśmy co roku, 17 marca, obchodzili narodowy dzień pamięci Polaków ratujących Żydów w czasie II wojny światowej. To wymaga przyjęcia przez polski parlament, Sejm i Senat, dlatego zdecydowałem się przygotować projekt ustawy w tej sprawie, który w najbliższych godzinach trafi do Sejmu i mam nadzieję, że zostanie tam bez zbędnej zwłoki przyjęty – poinformował prezydent.

Z kolei Szef Urzędu ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych Jan Józef Kasprzyk zaznaczył, że nie każdemu jest dane obcować ze świętymi. Państwo zaś – mówił do zebranych – to współcześni polscy święci. Budujemy dzisiaj wspólnotę pamięci i wdzięczności. Pamięci o tych, którzy nie wahali się oddać wszystko, aby współbracia ocaleli, którzy ponieśli za to najwyższą cenę, którzy zostali zamordowani tak, jak rodzina Ulmów. Budujemy też wspólnotę wdzięczności, zarówno wobec tych, którzy zginęli, jak i w stosunku do tych, którzy są wśród nas – powiedział.

Jak dodał, okupant doskonale wiedział, że w Polsce Żydzi mogą liczyć na wsparcie i stąd tylko u nas była kara śmierci. Należymy do narodu, który w czasie okupacji niemieckiej zachował się jak trzeba – podkreślił.

Za bohaterską postawę i niezwykłą odwagę wykazaną w ratowaniu życia Żydom podczas II wojny światowej, za wybitne zasługi w obronie godności, człowieczeństwa i praw ludzkich Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski odznaczeni zostali: Zofia Barutowicz-Worwa, Zofia Bublik, Alicja Drzał, Janina Kisiel-Dmetrecka, Zofia Krzyżanowska, Lucjanna Kuźnicka, Marianna Kwiatkowska, Stanisław Leszczyński, Wiktor Rogoziński, Zofia Sienieńska, Helena Szarek, Kazimiera Trębacz; pośmiertnie: Tadeusz Karczmarczyk oraz Wincentyna i Stanisław Wolscy.

4 grudnia 1942 r. utworzona została w Warszawie Rada Pomocy Żydom („Żegota”). Działając w skrajnie trudnych warunkach – od jesieni 1941 r. za pomoc ukrywającym się Żydom groziła kara śmierci – udzieliła wsparcia materialnego około 4 tys. osób, ponadto zdobywała dokumenty (ok. 50 tys.), szukała mieszkań i kryjówek dla uciekinierów z gett; w miarę możliwości starała się również zapewnić im opiekę medyczną. Dzięki wysiłkom Ireny Sendlerowej i jej referatu opieką udało się objąć 2,5 tys. żydowskich dzieci wyprowadzonych z warszawskiego getta.

Działająca do początku 1945 r. Rada Pomocy Żydom była jedyną w okupowanej przez Niemców Europie instytucją państwową ratującą Żydów od zagłady. Została uhonorowana medalem Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata przyznawanym przez Instytut Pamięci Yad Vashem w Jerozolimie.

Po uroczystościach w Centrum Konferencyjnym Wojska Polskiego odbył się koncert Reprezentacyjnego Zespołu Artystycznego Wojska Polskiego oraz zostały wręczone medale „Pro Patria”.