11 lipca 2020 r., w 77. rocznicę wołyńskiej „krwawej niedzieli”, oddaliśmy hołd blisko 100 tysiącom polskich obywateli zamordowanym przez członków OUN i UPA oraz miejscową ludność ukraińską.

Obchody Narodowego Dnia Pamięci Ofiar Ludobójstwa dokonanego przez ukraińskich nacjonalistów na obywatelach II RP zainaugurowała ceremonia złożenia kwiatów przed tablicą upamiętniającą Rzeź Wołyńską, znajdującą się w Kaplicy Lotników w Katedrze Polowej Wojska Polskiego oraz Msza święta odprawiona w intencji ofiar ludobójstwa, a także poległych, zmarłych i żyjących żołnierzy 27. Wołyńskiej Dywizji Piechoty Armii Krajowej.

O wielowiekowej wspólnej historii, trudnych relacjach polsko-ukraińskich oraz obecnych stosunkach między naszymi narodami mówił podczas sobotniej homilii biskup Michał Janocha, podkreślając, że nasze sąsiedzkie relacje polsko-ukraińskie nigdy nie były tak dobre, jak w tej chwili. Jest wolna Polska, jest wolna Ukraina i jest bardzo wiele bolesnych spraw, ale zaczynamy o tym rozmawiać. Zwrócił on również uwagę na potrzebę pojednania wyrażającą się w modlitwie „Ojcze nasz” i słowach I odpuść nam nasze winy, jako i my odpuszczamy naszym winowajcom.

Następnie na placu Marszałka Józefa Piłsudskiego odbyła się ceremonia złożenia kwiatów na Grobie Nieznanego Żołnierza oraz zapalenia zniczy pod tablicami umieszczonymi na jego kolumnadzie, które upamiętniają miejsca oporu i samoobrony ludności polskiej przed atakami ukraińskich nacjonalistów w latach 1943-1946 na Wołyniu, w Małopolsce Wschodniej i na Lubelszczyźnie. W uroczystościach uczestniczyli przedstawiciele najwyższych władz i instytucji państwowych m.in. wicemarszałek Sejmu RP Małgorzata Gosiewska, wicepremier Piotr Gliński, marszałek senior Sejmu RP Antoni Macierewicz, sekretarz stanu w Kancelarii Prezydenta Adam Kwiatkowski, szef Kancelarii Prezesa Rady Ministrów minister Michał Dworczyk szef Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych Jan Józef Kasprzyk, sekretarz stanu w Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej Paweł Wdówik, wiceprezes Instytutu Pamięci Narodowej prof. Krzysztof Szwagrzyk, gen. dyw. Robert Głąb, krewni ofiar, weterani II wojny światowej, przedstawiciele polskich Ormian oraz młodzież z Grupy Rekonstrukcji Historycznej „Zgrupowanie Radosław”.

Zwieńczenie obchodów miało miejsce na Skwerze Wołyńskim, gdzie odczytano Apel Pamięci i złożono kwiaty przed Pomnikiem Ofiar Ludobójstwa dokonanego przez nacjonalistów ukraińskich na obywatelach II RP na terenie województw południowo-wschodnich w latach 1942-1947 oraz Pomnikiem 27. Wołyńskiej Dywizji Piechoty Armii Krajowej.

Pamięć jest zawsze fundamentem, na którym należy budować współczesność i na pamięci oraz prawdzie należy budować również dobre relacje między narodami - między narodem polskim i narodem ukraińskim. Pamięć i prawda o zbrodni ludobójstwa dokonanej 77 lat temu na obywatelach polskich jest elementem naszej wspólnej historii – powiedział w wywiadzie dla mediów Jan Józef Kasprzyk.

Nasza obecność tutaj to wyraz naszej pamięci oraz hołdu, ale jednocześnie manifestacja, że nie tylko pamiętamy, ale też będziemy czynić wszystko, aby wreszcie ofiary zbrodni dokonanej przez ukraińskich nacjonalistów na Wołyniu zostały godnie upamiętnione. Pamiętajmy, że te około 100 tysięcy osób, które zostały bestialsko zamordowane przez bandytów z UPA i OUN nie ma własnych mogił, że nie zostały dokonane prace ekshumacyjne, dzięki którym moglibyśmy poznać dokładnie skalę tej zbrodni, ale przede wszystkim dokonać rzeczy najważniejszej: pochówku ofiar. Tego wymaga od nas nie tylko nasze przywiązanie do historii, ale także umiejscowienie nas w kręgu cywilizacji łacińskiej, cywilizacji chrześcijańskiej. To nasze wołanie o prawdę. Tylko na prawdzie bowiem można budować dobre relacje między narodami i państwami – podkreślił Szef UdSKiOR.

Organizatorami centralnych obchodów Narodowego Dnia Pamięci Ofiar Ludobójstwa dokonanego przez ukraińskich nacjonalistów na obywatelach II Rzeczypospolitej był Urząd do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych, Zarząd Okręgu Wołyńskiego Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej oraz Instytut Pamięci Narodowej.

--
11 i 12 lipca 1943 r. Ukraińska Powstańcza Armia dokonała skoordynowanego ataku na polskich mieszkańców 150 miejscowości na Wołyniu. Był to kulminacyjny moment trwających od 1939 r. ataków nacjonalistów ukraińskich na ludność polską zamieszkującą Kresy Wschodnie II Rzeczypospolitej. W samych tylko latach 1943-45 na Wołyniu i w Galicji Wschodniej zginęło ok. 100 tys. Polaków, zamordowanych przez oddziały UPA i miejscową ludność ukraińską. Zbrodnię, kwalifikowaną przez pion śledczy Instytutu Pamięci Narodowej jako ludobójstwo, przeprowadzono na ludności polskiej Wołynia, Galicji Wschodniej, a także części Lubelszczyzny, Podkarpacia i Polesia. Polacy ginęli od kul, siekier, wideł, noży i innych narzędzi, nierzadko w kościołach podczas Mszy świętych i nabożeństw. Kres ukraińskim zbrodniom położyła Akcja „Wisła” prowadzona od 1947 r. przez wojsko i służby bezpieczeństwa Polski Ludowej. 22 lipca 2016 r. Sejm RP ustanowił 11 lipca Narodowym Dniem Pamięci Ofiar Ludobójstwa dokonanego przez ukraińskich nacjonalistów na obywatelach II Rzeczypospolitej Polskiej.

Pomnik Ofiar Ludobójstwa dokonanego przez nacjonalistów ukraińskich na obywatelach II Rzeczypospolitej Polskiej na terenie województw południowo-wschodnich w latach 1942-1947 został odsłonięty 11 lipca 2013 r. w 70. rocznicę rzezi wołyńskiej. Dominującym elementem monumentu jest siedmiometrowy krzyż z figurą Jezusa Chrystusa bez rąk. Przed krzyżem znajduje się 18 tablic z nazwami miejscowości z siedmiu przedwojennych województw II Rzeczypospolitej: wołyńskiego, poleskiego, stanisławowskiego, tarnopolskiego, lwowskiego, oraz częściowo lubelskiego i krakowskiego. Na pomniku, na jednej z tablic umieszczono napis: W hołdzie obywatelom Polskim, ofiarom masowej zbrodni o znamionach ludobójstwa dokonanych przez OUN-UPA w latach 1942-1947 na terenach byłych siedmiu województw II Rzeczypospolitej. W sarkofagu u stóp krzyża będzie gromadzona ziemia z 2136 miejscowości, których nazwy widnieją na tablicach. Autorem pomnika ofiar zbrodni wołyńskiej jest rzeźbiarz Marek Moderau.

Pomnik 27. Wołyńskiej Dywizji Piechoty Armii Krajowej został odsłonięty 12 września 1993 r. Pomnik ma kształt wielkiego kamiennego miecza. 13 lipca 2003 r. ustawiono 11 kamiennych kolumn-świec upamiętniających męczeństwo Polaków z 11 wołyńskich powiatów, ofiar rzezi wołyńskiej. Na każdej z kolumn umieszczono herb i nazwę powiatu. Kolumny zakończone są od góry „knotami” - lampami, od dołu są podświetlane reflektorami ukrytymi w bruku. Autorem pomnika jest rzeźbiarz Kazimierz Danilewicz. Obok pomnika-miecza znajdują się kamienne tablice-symboliczne groby, na których wypisane zostały nazwiska 1600 poległych żołnierzy 27. Wołyńskiej Dywizji Piechoty Armii Krajowej.