4 listopada br. w Ambasadzie RP w Rzymie odbyła się projekcja filmu pt. „Ostatni rozdział” (wł. L’ultimo capitolo) w reżyserii Tomasza Łysiaka.

Dokument stanowi opowieść o bitwie pod Monte Cassino pisana wspomnieniami weteranów – Władysława Dąbrowskiego, Alfonsa Mrzyka, Leona Piesowockiego, Edwarda Moczulskiego, Czesław Balca, Mariana Bajdy, Feliksa Osińskiego i najmłodszego żołnierza 2. Korpusu – Krzysztofa Flizaka, kapitana armii USA, który jako dziesięcioletni chłopiec trafił do Junackiej Szkoły Kadetów w Palestynie. Uzupełniają je archiwalne fotografie oraz omówienie przebiegu bitwy o Monte Cassino. Większość zdjęć do filmu powstała w 2021 roku w czasie podróży weteranów 2. Korpusu na uroczystości upamiętniające zdobycie Monte Cassino i wyzwolenie Bolonii organizowane przez Urząd do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych.

Produkcja powstała dzięki dofinansowaniu z dotacji UdSKiOR na finansowanie lub dofinansowanie zadań związanych z kultywowaniem i upowszechnianiem tradycji walk o niepodległość i suwerenność RP oraz pamięci o ofiarach wojny i okresu powojennego. Urząd sfinansował również tłumaczenie filmu na język włoski.

W swym wystąpieniu przed projekcją filmu minister Jan Józef Kasprzyk przypomniał, że w latach kiedy Polska była zniewolona przez komunistów informacje o Monte Cassino docierały do nas z wolnego świata również dzięki relacjom świadków i  utrwalonym na kartach książek wspomnieniom uczestników tej słynnej bitwy. Naszą wyobraźnię rozpalały wspomnienia ojca Pani ambasador  – generała Władysława Andersa – pt. „Bez ostatniego rozdziału”, które zza żelaznej kurtyny docierały do Polski i wydawane były również przez wydawnictwa drugoobiegowe. Nasze łaknienie prawdy o historii rozpalały reportaże Melchiora Wańkowicza ale również jeszcze jedna bardzo ważna książka. Były to wydane po raz pierwszy w 1974 roku „Wyspy zaczarowane” Waldemara Łysiaka – ojca Tomasza Łysiaka – będące zbiorem szkiców z podróży po Italii a wśród nich niezwykle ważny esej o Monte Cassino.

– Bardzo cieszę się, że Pan Tomasz podjął dzięki ogromnemu swemu talentowi ten temat w filmie, który za chwilę Państwo zobaczą. Ten film to opowieść o polskiej duszy, o wszystkich polskich cechach, które charakteryzują naród polski. To opowieść o odwadze, honorze, o podejmowaniu walki ze złem ale przede wszystkim to opowieść o tym, że Polacy definiują polskość jako umiłowanie niepodległości własnej Ojczyzny. W tym filmie usłyszą Państwo wzruszające relacje ostatnich żołnierzy generała Władysława Andersa, przepojone tym wszystkim, co polskość stanowi. Cieszę się, że włoska premiera tego filmu odbywa się niemalże w przededniu odzyskania przez Polskę niepodległości i odbywa się w gronie tak zacnym na czele z córką generała Panią ambasador Anną Marią Anders, która też dopisuje ostatni rozdział do dziejów swojego taty. Niech ten film idzie w świat, niech obejrzy go włoski odbiorca. Mam nadzieję, że uda się może przy okazji przyszłorocznych obchodów rocznicy bitwy o Monte Cassino pokazać go również w Cassino, którego burmistrz Enzo Salera jest dziś z nami. Ten film to ważny dokument i ważne świadectwo, o tym ,że Polak dla wolności własnego kraju i innych narodów i państw potrafi uczynić wszystko – podkreślił Szef Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych.

Minister Kasprzyk odznaczył również tego wieczoru twórców tego wspaniałego filmu dokumentalnego. Reżyser Tomasza Łysiak został uhonorowany Medalem „Pro Bono Poloniae” zaś Magdalena Łysiak otrzymała z rąk szefa UdSKiOR Medal „Pro Patria”.