Żołnierzy Armii Krajowej, którzy latem 1944 r. polegli w walce o wyzwolenie Wilna spod okupacji niemieckiej, uczcili w dniach 6-8 VII br. ostatni uczestnicy tamtych wydarzeń, przedstawiciele polskich władz, żołnierze WP, opozycjoniści, harcerze, strzelcy oraz rodacy przybyli z Polski, Litwy i Białorusi. Największe dotychczas obchody rocznicowe operacji „Ostra Brama” zorganizował Urząd do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych i Ambasada RP w Wilnie.

Uroczystości upamiętniające 75. rocznicę operacji "Ostra Brama" rozpoczęły się w Skorbucianach. Ta mała miejscowość na Wileńszczyźnie była miejscem szczególnym dla żołnierzy 7. Brygady Armii Krajowej. To właśnie tu składali przysięgę żołnierską, tu się modlili, stąd wyruszali na operacje zbrojne, tu oddawali hołd poległym towarzyszom broni. Uczestnicy obchodów wzięli udział w polowej Mszy św. przy kościele w Skorbucianach, sprawowanej w intencji polskich żołnierzy walczących o wyzwolenie Wilna, po czym oddali hołd spoczywającym w tutejszej kwaterze poległym żołnierzom 7. Brygady Armii Krajowej. Podczas uroczystości Szef Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych podkreślał fakt obecności na obchodach nielicznych już jeszcze żyjących uczestników wydarzeń sprzed 75 lat:

– Dzisiaj są wśród nas ci, którzy składali przysięgę wierności. I nigdy nie przestali być jej wierni. Dziękujemy Wam za to, że jesteście z nami. Niech Wasza obecność i brzmiące nam w uszach słowa „Przysięgam być wiernym Ojczyźnie mej, Rzeczpospolitej Polskiej” będą dla nas testamentem i drogowskazem, że każdy z nas ma zawsze służyć wiernie Rzeczypospolitej, stać nieugięcie na straży Jej honoru i dbać o to, aby była zawsze wolna, niepodległa i suwerenna – mówił Jan Józef Kasprzyk.

Następnie uczestnicy obchodów zebrali się w Boguszach przed pomnikiem upamiętniającym aresztowanie Sztabu Wileńskiego Armii Krajowej przez NKWD. Po zdobyciu Wilna przez polskich żołnierzy w ramach operacji „Ostra Brama”, Sowieci zaproponowali Armii Krajowej spotkanie w celu ustalenia dalszych planów walki z Niemcami na północno-wschodnich ziemiach polskich. Rozmowy miały się odbyć we wsi Bogusze, jednak zaraz po przybyciu sztabu wileńskiej Armii Krajowej, ponad dwudziestu oficerów partyzantki AK zostało aresztowanych przez NKWD i wywiezionych w głąb ZSRR.

W tym symbolicznym miejscu Minister Kasprzyk zwrócił uwagę na znaczenie walk o Wilno w wymiarze militarnym, politycznym i moralnym:

– Powstanie wileńskie i operacja „Ostra Brama” było wołaniem żołnierzy Armii Krajowej do świata, że Polska jest tutaj, że pretensje Sowietów do tych ziem mają się nijak, ponieważ Polacy są tu gospodarzami – to był wymiar polityczny tego czynu zbrojnego. Operacja „Ostra Brama” była kolejną odsłoną walki dobra ze złem i w tej walce Polacy – jak zawsze – stanęli po stronie dobra. To jest ten wymiar, który pod każdym względem był zwycięski – powiedział, dodając: – W tym miejscu, w Boguszach, oddajemy hołd dowódcom i żołnierzom Armii Krajowej, przywołujemy pamięć pułkownika Aleksandra Krzyżanowskiego – generała „Wilka”, przywołujemy pamięć oficerów podstępnie tu aresztowanych i wywiezionych w głąb Rosji. Przywołujemy pamięć tych znanych i nieznanych z nazwiska blisko 6000 żołnierzy Armii Krajowej, którzy walczyli o świat wartości, w którym słowa „wolność” i „niepodległość” zajmują pierwsze miejsce – zakończył.

Sobotnie uroczystości zakończyły się przed pomnikiem Armii Krajowej usytuowanym między stacjami drogi krzyżowej w Kalwarii Wileńskiej. Tu, w miejscu, gdzie spoczywa kolejnych 32 żołnierzy Armii Krajowej, przybyli oddać hołd polskim wyzwolicielom Wilna również Marszałek Sejmu RP Marek Kuchciński oraz poseł na Sejm Republiki Litewskiej Emanuelis Zingeris. Szef UdSKiOR odczytał list od Premiera RP Mateusza Morawieckiego.

Pierwszy dzień obchodów był również okazją do uhonorowania przez Ministra Kasprzyka działaczy lokalnych w uznaniu za opiekę nad grobami i kwaterami poległych żołnierzy AK, grobami powstańczymi i polskimi miejscami pamięci na terenie Wileńszczyzny, jak również realizację inicjatyw patriotycznych wśród polskiej mniejszości narodowej na Litwie.

Główne uroczystości upamiętniające 75. rocznicę operacji „Ostra Brama” miały miejsce w niedzielę, 7 lipca w Wilnie. Tego dnia Weterani walk o niepodległość RP, w tym ostatni żyjący wyzwoliciele Wilna z lipca 1944 r., nawiedzili cudowny obraz Matki Boskiej Ostrobramskiej, po czym wzięli udział w uroczystej Mszy św. w kościele pw. św. Teresy w Wilnie. W Eucharystii, sprawowanej w intencji żołnierzy Armii Krajowej z okręgu wileńskiego i nowogródzkiego poległych w walce o wyzwolenie miasta, uczestniczyli również Ambasador RP w Wilnie Urszula Doroszewska, Wiceminister Spraw Wewnętrznych i Administracji Krzysztof Kozłowski, Dowódca Garnizonu Warszawa gen. Robert Głąb, przedstawiciele Ministerstwa Obrony Narodowej, Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Instytutu Pamięci Narodowej.  Następnie, przy Mauzoleum Matki i Serca Syna na Cmentarzu na Rossie, odbył się uroczysty apel pamięci połączony ze składaniem wieńców i wiązanek kwiatów.

– To jest miejsce święte. To jest jedno z tych miejsc, które kształtowało i kształtuje naszą tożsamość. To jest jedno z tych miejsc, bez których nie można zrozumieć dziejów Rzeczpospolitej, które tworzą nasz polski kod kulturowy. Spoczywa tutaj serce Marszałka Józefa Piłsudskiego – tego, który wychował w umiłowaniu niepodległości pokolenie przywracające Polskę na mapy świata w 1918 roku i broniące jej przed nawałą bolszewicką, a także pokolenie następne – Polskiego Państwa Podziemnego i Armii Krajowej – powiedział Szef UdSKiOR do uczestników uroczystości, w której tłumnie wzięła udział litewska i białoruska Polonia.

Wyjątkowym jej momentem było uhonorowanie przez Jana Józefa Kasprzyka Weteranów - ostatnich żyjących uczestników operacji "Ostra Brama" medalem "Pro Bono Poloniae". 

– Wy, Weterani walk o niepodległość Rzeczypospolitej, pokazywaliście nam, że trzeba szybować wysoko, poświęcać się dla czegoś więcej niż interes własny. Za tę lekcję patriotyzmu dziś, obecni tu, w tym miejscu, serdecznie Wam dziękujemy. I w tym świętym miejscu, na Rossie, jest z nami duch Marszałka, duch jego żołnierzy, duch żołnierzy Armii Krajowej, a nad nami unosi się duch Mickiewicza, Słowackiego i Lelewela. W tym miejscu ślubujemy, że będziemy szybować wysoko ku chwale wielkości i potędze Rzeczpospolitej. Boże błogosław Polsce, błogosław Litwie i Rzeczypospolitej Obojga Narodów! – zakończył Minister Kasprzyk.

Zwieńczeniem oficjalnych obchodów 75. rocznicy operacji „Ostra Brama” w Republice Litewskiej była poniedziałkowa uroczystość, podczas której polska delegacja złożyła kwiaty w kwaterze Armii Krajowej na Cmentarzu Kolonia Wileńska (obecnie część Wilna). Spoczywa tu co najmniej 58 żołnierzy AK z okręgów wileńskiego i nowogródzkiego poległych w walce o stolicę Wileńszczyzny, a także zmarłych w szpitalu polowym w Kolonii Wileńskiej. Ich nazwiska lub pseudonimy umieszono na pomniku i grobach. Rzeczywista liczna pogrzebanych w tym miejscu w lipcu 1944 roku żołnierzy AK jest najpewniej znacznie większa. 

8 lipca br. Szef Urzędu wraz z Sekretarzem Stanu w MSWiA Krzysztofem Kozłowskim oraz Przewodniczącym Rady do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych Bogusławem Nizieńskim, urodzonym w Wilnie weteranem Armii Krajowej, oddali również hołd obrońcom Wilna, składając kwiaty przed pomnikiem Im poświęconym na cmentarzu na wileńskiej Nowej Rossie.

Organizatorami obchodów 75. rocznicy operacji "Ostra Brama" byli Urząd do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych oraz Ambasada Rzeczypospolitej Polskiej w Wilnie.